Röportaj: Yusuf Çifci
Türkiye’de çocuk edebiyatı, uzun uzun tartışılan bir konu. İyi bir çocuk kitabı nasıl olmalı? Çocuk kitabı seçerken nelere dikkat edilmeli? Yazarların ve yayınevlerinin sorumlulukları neler?.. Sorular uzadıkça uzuyor. Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının “Çocuk Dostu Kitap” listesi ve son dönemde bazı kitapların “sakıncalı” ilan edilmesi de tartışmaları iyice alevlendirmiş durumda.
“Türkiye’de Çocuk Edebiyatı” başlıklı yeni röportaj serimizde hem çocuk edebiyatının önemli yazarlarıyla hem de sektörün temsicileriyle bu sorulara cevap arıyoruz.Yazar Ahmet Büke ile başladığımız yolculuğumuzda onuncu ve son konuğumuz Ayşegül Akbulut Çetinkol.
Mürekkep Söyleşiler’de bu hafta yazar Ayşegül Akbulut Çetinkol ile Türkiye’de çocuk edebiyatını konuştuk.
Niçin çocuk kitapları yazıyorsunuz?
Çünkü çocuklara inanıyorum. Onların hayal gücüne güveniyorum. Çocukluk çok kısa bir dönem ve eşi benzeri olmayan bir süreç. Yapabildiğim kadar bu sürecin bir parçası olmaya çabalıyorum. Bu nedenle çocuk kitapları yazıyorum.
İyi bir çocuk kitabının olmazsa olmazları nelerdir?
Özünde bu tarz sınırlandırmaların olması gerekmiyor. Çünkü çocuk edebiyatı kendi varlığını yaratabilmiş tek edebi alan. Dünyada çocuk edebiyatının ilk eserleri olarak gösterilen hiçbir kitap aslında çocuklar düşünülerek yazılmadı. Çocuklar ilgi gösterdikleri için çocuklara göre sayıldı ve öyle de devam etti. Çocukların hayal gücüne ve onların yalın dünyasına hitap edebilen her metin bu kategoride yer alabilir. Çocuğa görelik tek kriter ve bunu gerçekten anlayabilmek de özel bir yetenek diye düşünüyorum.
Çocuklara mı yoksa yetişkinlere mi yazmak daha zor?
Bana göre yetişkinler için yazmak daha zor.
Türkiye’de çocuk edebiyatına yeterli özen gösteriliyor mu?
Türkiye’de sanata ne kadar özen gösteriliyorsa çocuk edebiyatına da aynı özen gösteriliyor. Bu yeterli bir ilgi değil. Maalesef çok yetersiz. Fakat ülkemizde bu durum tüm sanat dalları için geçerli. Sorunu önce edebiyata gösterilen özen olarak da düşünebiliriz.
Günümüzde okuma alışkanlığı kazanmak çok daha zorlaştı. Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırmak için neler yapılmalı?
Çocuklara okuma alışkanlığı kazandırabilmek için önce yetişkin olarak biz ebeveynlerin okuma alışkanlığına sahip olması gerekiyor. Yani bu durum doğal bir süreç. Eğer kitap okumak sizin için yaşamın bir parçası değilse çocuğunuzdan da bunu bekleyemezsiniz. Çünkü çocuklar görerek öğrenirler ve sokma akıl maalesef sonuç vermez. Okuma alışkanlığında ilk ve en önemli kriteri tamamlamak yine biz ebeveynlerin elinde.
“İYİ YAZARLARIMIZ VAR”
Aileler çocuklara kitap seçerken nelere dikkat etmeli?
Öncelikle çocuğun yaşına uygun seçimler yapmak önemli. Çocuk kendi seviyesinin çok altında kitaplara dönüş yapabilir. Fakat yaşının üzerinde kitaplarla tanıştığında çoğu kavramlara anlam veremeyeceği için o çocuk için kitaplar sıkıcı ve gereksiz olabilir. Kitaplar çocuk zihninde birer manifesto olarak kodlanır. Dolayısıyla kitabın vermek istediği mesaja dikkat etmek, yazım kuralları ve ifade biçimindeki özene ilgi göstermek gerekir. Ebeveynler seçim yapmayı kolaylaştırmak için belirli yayınevleri ve yazarları da takip edebilirler.
Türkiye ve dünya edebiyatını karşılaştırdığımızda ne gibi farklar var?
Sanat deyince dünyada Türkiye’den ne kadar söz ediliyorsa, edebiyat alt dalında da o kadar bizden söz ediliyor. İyi yazarlarımız var. Edebi alanda farklı malzemelere sahip bir kültüre ve bu alanda bereketli topraklara sahibiz. Ancak tüm bu zenginlikleri dile getirebilmenin ve kendinden söz ettirebilmenin tek koşulu ifade özgürlüğü. Bu alanda ülke olarak sınırlarımız çok dar. İyi eserler yazılıyor, yetenekli yazarlarımız var. Ancak henüz kendi ülkemizde bile bu yazar ve eserleri bilen yok maalesef.
Çocuk edebiyatı araştırmacısı olarak güncel çocuk edebiyatını yakından takip ediyorsunuz. 2022’nin en’lerini sorsak… Sizce en iyi beş çocuk kitabı hangisi?
Bu çok göreceli bir cevap olacak çünkü sizin de dediğiniz gibi tamamen bana göre bir liste bu:
- Gölge / Michael Morpurgo
- Şehirdeki Küçük / Sydney Smith
- Babamın Uzun Bacakları / Nadine Brun
- Görünmez İp / Patrice Karst
- Çocuk, Köstebek, Tilki ve At / Charlie Mackesy
@bidahaokuanne ismiyle Instagram üzerinden çocuk kitapları hakkında paylaşımlar yapıyorsunuz. Bu fikir nasıl ortaya çıktı?
Çevremdeki herkes çocuk kitaplarına olan ilgimi bilir. Popüler olmadan önce de bu durum böyleydi. Tüm arkadaşlarım ve onların arkadaşları kitap seçimlerinden önce beni arar ve bir liste isterdi. Ardından dünyamıza instagram girdi. Benim için o gelen mesajlara toplu bir cevap ve bir arşiv oldu @bidahaokuanne hesabım. Neden sosyal medya hesabımın adı ‘bidahaokuanne’ derseniz, cevabı başta kızıma ve tüm çocuklara ait. Fikir çocuklardan çıktı. Çünkü tüm çocuklar dinledikleri kitabı sevdiklerinde ‘bidahaoku’ der.
Peki, Instagram üzerinden size çocuk kitapları hakkında neler soruluyor?
Burada DM üzerinden iletişim kurmayı daha çok tercih ediyorlar. Genelde bireysel sorular geliyor. Benim çocuğumun şöyle bir durumu var, hangi kitabı önerirsiniz? gibi. Tamamen nokta atışı ve net öneriler duymayı tercih ediyorlar. Hatta bu konuda fazla bireysel beklentiler olabildiği için çocuk edebiyatı ve çocuk gelişimi arasındaki farklılıklara yönelik bir makale de yazmışlığım var.
Geçtiğimiz günlerde “Çocuk Edebiyatında Mültecilik” başlıklı bir yazı kaleme aldınız. Bu yazıdan hareketle çocuklara “öteki”lerin varlığı nasıl anlatılabilir?
Aslında ‘öteki’ diye bir şeyin olmadığını ve hepimizin bir gün farklı koşullarda yaşamımızı sürdürmek zorunda kalabileceğimizi anlatmak önemli. Çocuklar bunu anlayabilirler. Bu konuda fazla korumacı davranmaya gerek yok. Zaten edebiyatın gücü de burada ortaya çıkıyor. Edebiyat, böylesi hassas bir konuyu bir çocuğa aktarabilmenin en sağlıklı yollarından biri. Onları kırıp dökmeden, yaşam enerjilerini söndürmeden kurgulanmış harika kitaplar var. Söz ettiğiniz makalemde kendimce en güzel örneklerini derlemeye çabalamıştım.
“BİR ÇOCUK İÇİN EN DOĞRU SEÇİMİ EBEVEYNİ YAPAR”
Çocukların tablette kitap okumaları hakkında ne düşünüyorsunuz?
Benim için çok normal bir durum. Çocuklarımızın bizlerden çok farklı bir dünyayı deneyimlediklerini görüyorum. Biz askerleri görüp televizyonu kapatarak uykuya gidiyorduk. Onlar dijital dünyaya gözlerini açtılar ve onlar için ekran yaşamlarının bir parçası. Açıkcası ekranla yapabilecekleri en masum şeyin kitap okumak olduğuna inanıyorum. Bunu engellemek gibi bir niyetim yok. Burada kitabın şekline değil de içeriğine dikkat etmek gerektiğine inananlardanım.
Biyografinizde en çok Alice Harikalar Diyarında’yı sevdiğiniz yazıyor. Niçin bu kitap?
Alice, varlığı ve varoluşusorgulayan, cevaba ulaşmak için değil yeni sorular üretebilmek için soran; sorgulamayı seven bir karakter. Alice’in yolculuğu merak ve hayal gücüyle başladı. Günümüzde hala devam ediyor. Her okuduğumda farklı bir pencereyi araladığım başka bir kitap göremiyorum.
Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı “Çocuk Dostu Kitap” listesi adı altında bazı kitapları çocuk dostu olarak belirledi. Bu liste hakkında ne düşünüyorsunuz?
Çocuklar için kitap seçiminin ebeveynleri tarafından yapılması gerektiğini düşünüyorum. Bu konuda hiçbir kurum ya da bakanlığın yeterli olabileceğini sanmıyorum. Çünkü kitap seçimi bireysel bir süreç ve bir çocuk için en doğru seçimi ebeveyni yapabiliyor.
Son dönemde bazı kitaplar “sakıncalı” olarak ilan edildi ve muzır neşriyat olarak satışının yapılmasına karar verildi. Bakanlığın amacı gerçekten de çocukları korumak mı?
Bu kararların politik olduğunu hepimiz görebiliyoruz. Çocuk kitaplarının politik süreçlere malzeme olması karşısında büyük üzüntü duyuyorum.
Benim kendi çocukluğumun popüler kitapları arasında Cin Ali bulunuyordu ve Cin Ali’nin maceraları hala aklımda. Günümüzün çocuk kitapları çocuklara yeterli etkiyi oluşturabiliyor mu?
Cin Ali’yi ben de çok severim. O dönem alternatifi de yoktu. Belki o yüzden bu kadar kıymetli bizler için. Ama günümüzde de çocukların bağlandığı karakterler var. Seri kitaplar tüm yaş gruplarında hala popüler.
Yazının orijinaline buradan ulaşabilirsiniz.
0 Yorum